Nasıl insan olduk? Biz sorduk, Harvard’da popülasyon genetiği ve evrim alanlarında çalışan Dr. Ömer Gökçümen yanıtladı!
Neandertal kuzenlerimizden, ter bezlerimize…
Koca kafalılığımızdan, amilaz enzimlerine…
Eski matematik olimpiyatçısı İlker’in dev hesap hatasından,
Türk erkeklerinin İtalyan erkeklerine olan yakın akrabalığına… yine egonuzu okşayacak, ufkunuzu dağıtacak, bol muhabbetli bir Bilim Kazanı bölümü daha.
Kazana bas, porsiyonu indir!!
Kaynakça:
Genel
Dr. Ömer Gökçümen’in Kişisel Sayfası
Howard Hughes Medical Institute Biointeractive Short Movies
Nasıl insan olduk?
PBS/NOVA belgeseli: Becoming Human (Türkçe altyazılı birinci bölüm, ikinci bölüm )
Calcagno JM, Fuentes A. What makes us human? Answers from evolutionary anthropology. Evol Anthropol. 2012 Sep-Oct;21(5):182-94.
İki ayaklılık, Nuchal lifi, termoregülasyon
Bramble DM, Lieberman DE. Endurance running and the evolution of Homo. Nature. 2004 Nov 18;432(7015):345-52.
Rolian C, Lieberman DE, Hamill J et al. Walking, running and the evolution of short toes in humans. J Exp Biol. 2009 Mar;212(Pt 5):713-21.
Ruxton GD, Wilkinson DM. Avoidance of overheating and selection for both hair loss and bipedality in hominins. Proc Natl Acad Sci U S A. 2011 Dec 27;108(52):20965-9.
Lieberman DE, Bramble DM, Raichlen DA. The evolution of endurance running and the tyranny of ethnography: A reply to Pickering and Bunn (2007) J Hum Evol. 53 (2007) 434-437
Harvard Üniversitesi İnsan Evrimsel Biyolojisi Bölüm Profesörü Dan Lieberman’in Kişisel Sayfası
Evrim mükemmel tatlıyı yaratmaz, kilerde ne varsa onlardan aşure yapar.
Ann Gibbons. Human Evolution: Gain Came With Pain Science. 16 February 2013
Çöp DNA ve evrim
NPR Cep Yayını: Don’t Throw It Out: ‘Junk DNA’ Essential In Evolution
Eksilen DNA ve iğneli penis
Zoë Corbyn. How the penis lost its spikes Published online 9 March 2011 | Nature
McLean CY, Reno PL, Pollen AA et al. Human-specific loss of regulatory DNA and the evolution of human-specific traits Nature 471, 216–219.
Gen kopya sayılarındaki değişimin insan evrimindeki rolü
Dumas L, Kim YH, Karimpour-Fard A et al Gene copy number variation spanning 60 million years of human and primate evolution. Genome Res. 2007 Sep;17(9):1266-77.
Schrider DR, Navarro FC, Galante PA, et al. Gene copy-number polymorphism caused by retrotransposition in humans. PLoS Genet. 2013 Jan;9(1):e1003242.
Iskow RC, Gokcumen O, Abyzov A et al. Regulatory element copy number differences shape primate expression profiles. Proc Natl Acad Sci U S A. 2012 Jul 31;109(31):12656-61.
SRGAP2 gen duplikasyonunun gen fonksiyonu üzerindeki etkileri
Dennis MY, Nuttle X, Sudmant PH, et al. Evolution of human-specific neural SRGAP2 genes by incomplete segmental duplication. Cell. 2012 May 11;149(4):912-22.
İnsan diyeti ve amilaz geninin sayısal evrimi üzerindeki etkileri
Perry GH, Dominy NJ, Claw KG et al. Diet and the evolution of human amylase gene copy number variation. Nat Genet. 2007 Oct;39(10):1256-60.
Neandertaller
George Church’un Neandertaller’den de bahsettigi Der Spiegel röportajının orijinali
Neandertaller’in şifresi çözülüyor: PBS/NOVA Belgeseli
Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü bizim kayıttan bir gün sonra detaylı Neandertal genomunu yayınladı! Neandertal genomunun ilk taslağı 2010 senesinde yayınlanmıştı.
Neandertal Genom Projesi wikipedia maddesi ve projeyi yürüten Svante Pääbo’nun TED konusmasi
Denisovanlar
Denisovan genomunun dünyaya duyuruldugu Science makalesi ve cep yayını
Denisovanlar, Neandertaller ve günümüz insanının ataları arasındaki gen alışverişi hipotezi üzerine Wikipedia altbaşlığı
Muğla Denizova Köyü
Irk Yanılsaması
Genetik düzeyde ırkların var olmadığını açıklayan PBS sunumu
Boğaziçi Üniversitesi Türkiye Genom Araştırması
Retroelementlerin insan genomundaki rolü
Bannert N, Kurth R. Retroelements and the human genome: new perspectives on an old relation. Proc Natl Acad Sci U S A. 2004 Oct 5;101
Cordaux R, Batzer MA. The impact of retrotransposons on human genome evolution. Nat Rev Genet. 2009 Oct;10(10):691-703.
Deininger PL, Batzer MA. Mammalian retroelements. Genome Res. 2002 Oct;12(10):1455-65. Review.
Genomumuzdaki içselleştirilmiş retrovirüslerle de benzer bir yapıya sahip HIV ile ilgili batıl inançlar
HIV/AIDS konusunda toplumu bilinçlendirmeyi, önyargıları kırmayı ve HIV+ bireylere destek olmayı amaçlayan Pozitif Yaşam Derneği‘nden HIV hakkında Sıkca Sorulan Sorulara cevaplar
BİLİM KAZANI 
Geri bildirim: Bilim kazanında günün kepçesi oldum | Ömer's Website
‘tinkerer’ -tamirci, teneke tamircisi-, deep homology -fosilsiz paleontoloji, moleküler ya da derinlemesine homoloji- ve toolbox -alet çantası- etc.’ terimleri çağrışım yaptı (evrim-gelişim çerçevesinde) sohbetin ilk kısımlarını dinlerken yine ‘farklı genlerin farklı evrimsel hikayeler anlatabileceği’ (özellikle Afrika’ dan tekrar tekrar çıkışımızın nasıl bir süreç olduğuyla ilgili) ve ‘aynı genlerin (korunmuş dizilerin) farklı taksonlarda benzer işlevleri tekrarladığı’ (hox / hom kompleksleri yine MCM1 vs. ) modelleri anımsadım (hydra üzerinden pax6, yine pitx1 dört üyeliler vs., foxp2 üzerinden konuşma ile ilgili bir kısım …). Lafı uzatmayayım sonunu bağlayamayacağım yoksa, özetle rast gele! Bilimsel/ biyolojik okur-yazarlık bende keyifli bir konu ve sizi göz ucuyla takipteyim.
Omer’den sonra bi derya deniz de orada var galiba! Bize ayrilan surede ancak ucundan biraz dokunabildik orneklere ama bu bolumun kavramsal cercevesine uygun onermek istedigin baska okumalar varsa kaynakcaya seve seve ekleyebiliriz. Cok tesekkurler destegin ve ilgin icin!
mükemmel bir program 🙂 ayilecek beyenerek izliyoruz, o derece. ayrıca programı yer yer terörize eden lakaytlığın hastasıyız, aynen devam 🙂
Tam gaz!! Yasasin eglenceli bilim okur yazarligi!
Çok keyifle dinledim. Yalnız bir ara sanki canlılar bilerek mutasyon geçirip evrimleşiyorlarmış gibi bir jargonla konuşuldu da millet yanlış anlamasın 🙂
Dikkat etmeye çalıştığımız birkaç noktadan bir tanesi de buydu, genelde evrimden bahsedilirken ‘bilinçli’ bir süreçmiş gibi anlatıldığı konusunda haklısın, bunu böyle yansıtmamaya çalıştık ama demek yine de tam beceremedik 🙂 Bir de ‘maymundan gelmek’ kavramına değinecektik aslında, lineer bir süreç değil bu, maymunda gelmedik, ortak atamız var falan diyecektik…diyemedik, bu cep yayını böyle birşey, yazılı olsa daha kolay halledilecek meseleler.. İnsan söylemek istediği herşeyi söyleyemiyor muhabbet başka yerlere kayınca. Yorum için çok sağol Çağrı!
Merhaba,
bi ara pişirerek yemek ile evrim arasındaki bağdan söz edildi, ben de şu sıralar “Catching Fire – How Cooking Made Us Human” diye bir kitap okuyorum. Yazarı Richard Wrangham, Harvard Üniversitesi Biyolojik Antropoloji bölümünde profesör imiş. Darwin’in, yemek pişirmenin evrim konusunda biyolojik olarak önemsiz bir ayrıntı olduğu tezine karşı, yemek pişirmeye başladığımız için evrimleşip, gelişmiş beyin, küçük sindirim sistemi sahibi olduğumuzu, çiğneme zamanından kazanmayla avcılığa yöneldiğimizi anlatıyor.
Kitapta Bramble ve Liebermann’ın insanların diğer primatlardan üstün uzun mesafe koşucuları olduğuna dair makalesine, homo erectus’un kıl dökerek insülasyonunu azalttığına, cimri gen hipotezine de değiniyor.
Henüz bitirmedim ama bilimle profesyonel olarak uğraşmayan biri olarak anlaşılabilir bir dili olduğundan tavsiye ederim. Son sözü siz söyleyin, sürçü lisan ettiysem affola.
Bir küçük eleştiri, Flinstones müziğini çalarak acaba copyright ihlali yapıyor musunuz? bu durumda kaynakça linklerinde biz ölümlülerin de erişebileceği, harvard şifresi sormayan ve copyright ihlali yapan sayfalara bağlantı vermeniz daha mantıklı olmaz mı? Müzik endüstrisinden bir arkadaşım indirdiği müziğin parasını ödediğini ama filmleri korsan izlediğini anlatmıştı, siz de bilim adamları aç kalmasın, hanna barbera zaten parayı götürmüştür diye mi düşünüyorsunuz?
Sevgiler, kazanı kaynatmaya devam!
merhaba sezgi! Wrangham’ı biliyorum, yemek pişirme-beyin büyüklüğü bence çok ilginç bir ‘model’. Bu adamın birçok yazısını ve makalesini okudum fakat kitabı daha okuyamadım. Evrimsel popüler bilim kitapları okumayı seviyorsan Neil Shubin ‘your inner fish’ kesinlikle tavsiye ederim!
Lieberman ile bizim laboratuvarın ortak birkaç projesi var, koşu-evrim de bana termoregülasyon sebebiyle yine oldukça inandırıcı geliyor. Ama insan evriminde bütün bunlar sadece model, ve ‘kesin bilimsel doğrular’ olarak anılmamalı, gerçi ‘kesinlik kazanmış bilimsel doğru’ başlı başına oldukça dogmatik bir yaklaşım olur 🙂
Flintstones müziğini bilerek koyduk. Hanna Barbera ile mahkemelik olmak, böylece ana akım medyanın ilgisini çekip ünlü olmak istiyoruz. İlker kendini Çankaya’da cumhurbaşkanlığının önüne çıplak halde zincirleyip eylem yapıcak.
Agzina saglik! Telif hakki isini biz de dusunduk hatta Hanna Barbera’dan evvel daha ta ilk bolumde Levent Kirca’yla kulahlari degisiyor muyuz acaba diye gene boyle podcast/cloudcastlerinde muzik alintilayan arkadaslarimiza sormustuk – avukata sormadik gerci – ‘hep yapiliyor sorunsuz’ gibi bir cevap alinca devam ettik. Hani herkes caliyor biz saf miyiz gibi degil de, orjinalinden farkli bir baglamda, ticari amac gutmeksizin yapiyoruz diye OK oldugunu dusunduk (Yoksa sarkilari ben de soylerdim ama Aysu yayinda onu golgelememden korktu). Referanslari herkesin erisebilecegi makalelere vermeye calismistim ama degistirdikten sonra guncellemeyi unutmusum, simdi duzelttim hepsini. Bu vesileyle bizi her bolum cok dikkatli dinleyip, yorumlarinla diken ustunde tuttugun icin de sana Keskin Kepce odulunu yolluyorum. Kazana devam!
Geri bildirim: İnsan Olmak 1 | İlk Adımlar [Becoming Human - First Steps] – Yazdıklarım Beni Yansıtır
Merhaba, İnsan Olmak belgeselinin 2. bölümü olan ‘İnsanlığın Doğuşu’ da şu an Türkçe altyazılı olarak yayınlandı. http://www.youtube.com/watch?v=DJ1smm89cN8
Cok tesekkurler haber verdigin icin! Hemen ekliyorum Kaynakca’ya!
Moleküler Biyoloji ve Genetik okumak ve hayatım boyunca evrimle uğraşmak isteyen bi lise son öğrencisiyim. Sizin gibi bize ilham veren bilim insanlarının olması çok güzel. Dinlediğim en iyi yayınlar bunlar, böyle bir şey yaptığınız için teşekkür ederim.
Merhaba, teşekkür ederiz! Bunu duymak çok güzel birşey. Sınavlarda başarılar, istediğin MBG bölümüne girersen tekrar yaz buraya ! 🙂
Geçen sene yorum yazmışım yazdığımı bile unutmuştum. Bugün siteye rastgele bakarken gördüm.
Bilkent’i kazandım, hazırlık bitti. Bu sene de bölüme başlıyorum. Çok fazla insan “pişman olacaksın” falan dese de sonuçta yıllardır hayalini kurduğum bölüm hevesimi kaçıramazlar. İlerleyen senelerde bakalım neler olacak…
= )) Cok Cok Cok Tesekkurler, Yiğit !! Sayende Bilim Kazani on kaplan gucunde su anda! Nice bolumlere! Ben Bogazici’ndenim. Bilgi istersen hic cekinme, yaz.
Keşke geçen sene yorumu görseydim de bilgi isteyebilseydim.
Yine de çok teşekkürler. :))
Maymundan mı geldik sorusunu 1 – 2 cümle ile açıklar mısınız?
Bir de Aysu’nun sesi çok güzel ve net seslendirme sanatçısı olabilir aslında 🙂
Çok başarılısınız takip ediyorum sürekli başarılar…
selam Tuna, cok yasa!! bu bolumde Omer de anlatti: hayir, su anda dunyayi arsinlayan maymunlardan gelmedik. ama gunumuz insanlarinin, gunumuzde yeryuzunde varolan maymunlarla/primatlarla ortak evrimsel atalari var, evet. biz maymunlarin evrimdeki bir ust modeli degiliz, onlar da bizim bir alt modelimiz degil. daha cok, ortak atamiz nokia 3310 ise biz iphone5’iz onlar samsung galaxy. Ha bir de Bilim Kazani’ni Aysu’nun 2014 yazinda patlatacagi AysuPop adli albume tanitim olsun diye yapiyoruz zaten!