Bölüm 38: Kütleçekimsel Dalgalar

Grav

Geçen hafta anons edilen kütleçekimsel dalga deneyleri, bilim dünyasında ve elbette sosyal medyada çılgınca bir sevinç dalgası yarattı. Peki bu kadar gülünecek ne vardı?

LIGO deneyi sayesinde varlığı teorik olarak öngörülen kütleçekimsel dalgalar bilim tarihinde ilk defa tespit edildi. Bundan 1.5 milyar yıl önce biri 36 diğeri 29 güneş kütlesinde iki karadelik çarpışmış, bu çarpışma ile uzay adeta jöle gibi titremiş, bu dalgalar dünyamızın bulunduğu uzay-zaman koordinasyonuna kadar gelip, LIGO enstitüsünde geçtiğimiz hafta tespit edilmişti. Ne tesadüftür ki, milyarlarca yıllık evren tarihçesinde insanlık bundan sadece 100 sene önce kütleçekimsel dalgaların varlığını Einstein’ın çalışmalarıyla öngörmüş, en az Einstein kadar önemli yüzlerce bilim insanı bu dalgaların tespiti için 50 sene önce LIGO enstitüsünün temellerini atmıştı.

Bu, kozmik olayları kütleçekimsel dalgalar sayesinde takip edebileceğimizi anladığımız ilk gözlem mi? Evet. Son olacak mı? Elbette hayır! Kütleçekimsel dalgalar, bize evrenin geçmişi ve işleyişine dair bugüne kadar erişemediğimiz keskinlikte gözlemler verecek.

Evrene dair algımızın kapıları kırılarak açılıyor! Bilim Kazanı’nın 38. bölümünde bu heyecan verici gelişmeyi Sabancı Üniversitesi fizik bölümü profesörü, Türk Astronomi Derneğinin eski başkanı ve Bilim Akademisi Derneği başkanı Prof. Dr. Ali Alpar ile konuştuk.

 

Sinyal ve karadelikler
LIGO deneyinde ölçülen, zaman içerisinde frekansı değişen kütleçekimsel dalga sinyali. Sinyalin frekansı iki karadelik birbirine yaklaştıkça artıyor ve birleştiklerinde de sinyal yok oluyor. Dalganın sesini buradan dinleyebilirsiniz.

Kazana bas, porsiyonu indir!bk_logo_blog1

Kaynakça:

B. P. Abbott et al. (LIGO Scientific Collaboration and Virgo Collaboration) Phys. Rev. Lett. 116, 061102 (2016)

Bölüm 36: Işığı Sıkıştıran Adam

meteAtatüre

6 aylık ataletimizi attık, bilime kaldığımız yerden devam ediyoruz!

Işığın gürültüsü nedir? Nasıl azaltılır? Süper atom ne işe yarar? Kuantum seviyesindeki problemlere kafa yorarak Türkiye’nin gürültülü politik gündeminden dışarıya ışınlanmak isterseniz, size elimizdeki en iyi parça olan Işığı Sıkıştıran Adam’ı veriyoruz.

Cambridge Üniversitesi fizik bölümünden Prof. Dr. Mete Atatüre, son 1 aydır Türkiye’deki bütün büyük gazetelerde ışığı sıkıştıran adam olarak tanıtıldı. Uzun süredir çözülemeyen bir problemi çözmesiyle kuantum fizik camiasının, Kurt Cobain’e olan fiziksel benzerliğiyle de genç kadınların ilgisini üzerine toplayan Dr. Atatüre, tam olarak ne yaptığını Bilim Kazanı’nda dinleyenlerle paylaşıyor. Dr. Atatüre’nin beynini rehin alıyor ve  yayınlanan son makalesi, laboratuvarında yürüttüğü diğer araştırmaları ve akademisyen hayatı hakkında sohbet ediyoruz!

Kazana bas, porsiyonu indir!bk_logo_blog1

 

 

Bölüm 35: İnleyen Nağmeler

bkses2
”Eskiler alıyorum 
Alıp yıldız yapıyorum 
Musiki ruhun gıdasıdır 
Musikiye bayılıyorum..” 
                                 Orhan Veli Kanık
Bilim Kazanı’nda bu hafta ruhumuzun gıdası musikiyi masaya yatırıyoruz, inleyen nağmelerin ardındaki fiziksel ve biyolojik bilimi tartışıyoruz.
Ses nedir? Nasıl oluşur? Nota nedir, peki musiki nasıl oluşur? Tamburun tellerinden çıkan basınçla bir taksim girip gırtlağımızı inceliyor, oradan tatlı tatlı yükselerek kulaklarla cümbüş yapıyoruz. Ardından 200 milyon yıl önceki balık atalarımızdan bugünlere ses duyumuzun nasıl evrimleştiğini konuşuyor, grand finalde de insanlar alemine dönüp, Alp Ozan’dan kopuz aranağmeleri eşliğinde Doğu-Batı müziği arasındaki farkları tartışıyoruz.
Kaliteli musiki sohbetleri için 35. bölüm karşınızda. Alkışlarınızla yaşıyoruz!
Bizi sizler var ettiniz efendim!
Ek olarak: Aşağıdaki resim, kayıt sırasında bilgisayarda sentezlenen 440 Hz La sesinin Alp, Aysu ve İlker’in La sesiyle karşılaştırması. Hepsinde ana frekans aynı, fakat sentetik olmayan seslerdeki (insan ya da enstrüman sesleri) ek frekanslar, her sese özel tınısını veriyor.
Sesin fotografi
Kazana bas, porsiyonu indir!

                                                                                                                                                                                   bk_logo_blog1

Bölüm 34: Yapay Zeka

 bk342
Harvard Üniversitesi’nde Felsefe ve Psikoloji Bölümleri’nde Zihin-Beyin-Davranış Programı’nda akademik çalışmalarını yürüten Dr. Güven Güzeldere, Bilim Kazanı’nın 34. bölümünde hem Benedict Cumberbatch’e yapay zeka araştırmalarının manevi babası Alan Turing’in hayatını çarpıttığı için ayar vermeye, hem de bizim biyolojik aklımızı uçurup yerine yapay akıl monte etmeye geliyor. (Çok uğraşmasına gerek kalmayacak.)
Yapay Zeka nedir? İnsan yapımı bir makinenin akıllı ve bilinçli olması ne demektir? Düşünce en nihayetinde sadece bir hesaplama biçimi midir? İnsan gibi akıllı makineler bir gün dünyayı ele geçirecek mi? Japon işi robot gelin Fatma Girik ile evlilik caiz mi? Sahiden de konuştuğunuz kişinin insan mı makine mi olduğuna karar veremediğiniz günler çok yakında olabilir mi? (Alp’ten kıllanmaya başladık bile.)
Bilgisayarlar dünya satranç şampiyonuna şahmat çekiyor, başına buyruk yaratıcı algoritmalar Beethoven ve Rachmaninoff’la aşık atabiliyor, arabalar karmaşık trafikte kendi kendini sürebiliyor, hatta Siri size trip atabiliyor… Yapay zeka alanındaki bu muazzam gelişmelerin çoğunu, 2. Dünya Savaşı’nda Nazilerin şifreleme sistemi Enigma’yı da kıran ünlü kriptolog ve matematikçi Alan Turing’in 60 sene önceki vizyonuna borçluyuz.
Eşcinsel olduğu için gördüğü baskılar yüzünden kısa kesilen akademik hayatında insan düşüncesini insan düşüncesi yapan özü sorgulayan, ve düşünmenin insana özgü olmayabileceğini, kompleks hesaplama algoritmalarıyla taklit edilebileceğini ilk defa kuramlayan Turing’in yaşamından bir kesiti anlatan The Imitation Game (Yapay Oyun) filmi bugün vizyona giriyor ve biz de bu doğal zekayı ve yapay zeka alanına kattıklarını afiyetle anıyoruz. Bilim Kazanı olarak akıllı makinelerle birleşeceğimiz yakın geleceğe selam vermeye ve kulaklarınızın pasını yalamaya geliyoruz.
Alan Turing, hakkımız sana helal olsun!
Bu arada, Prof. Güven Güzeldere’nin telif hakları sadece bizde değil! Kendisinin Açık Radyo’da bizzat hazırlayıp sunduğu bilim ve felsefe sohbetleri için www.acikbilinc.com ‘a bakabilirsiniz!
Kazana bas, porsiyonu indir!

                                                                                          bk_logo_blog1