Aysu Uygur ve İlker Öztop, Bilim Kazanı’nın ilk bölümüyle karşınızda!
Her bölümde ilgimizi çeken bir konuyu ele alıp bilimsel yönünü inceleyeceğimiz cep yayınımızın siftahını motive olmak isteyenlerle yapıyoruz.
Motivasyon! Biyolojisi! Dopamin! Kumar! Kokain! Facebook! Fareler…….ve İnsanlar!
İyi dinlemeler.
Kazana bas, porsiyonu indir!!
Kaynakça:
Genel
Sapolsky, R. TED Konuşması The Uniqueness of Humans. Jan 2010.
RSA Animasyonu – Drive: The surprising truth about what motivates us
Wise, Roy. Dopamine, Learning and Motivation. 2004. Nature Reviews Neuroscience 5, 483-494
Vanderbilt University. “Dopamine impacts your willingness to work.” Research News @ Vanderbilt, 1 May 2012.
Treadway, MT et al. Dopaminergic mechanisms of individual differences in human effort-based decision-making. J Neurosci. 2012 May 2;32(18):6170-6
Arias-Carrión O, Stamelou M, Murillo-Rodríguez E, et al. “Dopaminergic reward system: a short integrative review”. Int Arch Med. 2010; 3: 24.
Peciña S, Cagniard B, Berridge K, et al. “Hyperdopaminergic mutant mice have higher “wanting” but not “liking” for sweet rewards“. The Journal of Neuroscience, 15 October 2003, 23(28): 9395-9402;
Peter Redgrave, Kevin Gurney. “The short-latency dopamine signal: a role in discovering novel actions?”. Nature Reviews Neuroscience7 (12): 967–975.
Schwaerzel M, Monastirioti M, Scholz H, et al . “Dopamine and octopamine differentiate between aversive and appetitive olfactory memories in Drosophila”. The Journal of Neuroscience, 19 November 2003, 23(33): 10495-10502;
Fiorillo, CD et al. Discrete Coding of Reward Probability and Uncertainty by Dopamine Neurons. 2003. Science. Vol 299. 1898-1902.
Schultz et al. A Neural Substrate of Prediction and Reward. 1997. Science. Vol 275. 1593-1599.
Camerer CF and Hogarth RM. The effects of financial incentives in experiments: a review and capital-labor-production framework. Journal of Risk and Uncertainty. December 1999, Volume 19, Issue 1-3, pp 7-42
Pink, DH. Drive: The surprising Truth About What Motivates Us. 2011. Penguin.
BİLİM KAZANI 
Emeklerinize saglik arkadaslar cok guzel bir calisma olmus. Devamini sabirsizlikla bekliyorum. Yalniz sizden bir ricam olacak. Konuyu hazirlarken faydalandiginiz referanslari da buraya eklerseniz cok memnun olurum. Calismalarinizda basarilar diliyorum.
Kepceler fora 😉
Atıf yaptığımız referansları buraya eklemek harika fikir. Teşekkür ederiz, önerilerle ilerde formatı daha güzel oturtacağız!
Yaşasın! Fildişi kuleleri yıkılsın! Bilim meydanlara insin!
Ben Roma’da yaşıyorum, geçenlerde 103 yaşındaki Nobel ödüllü bilim kadını, italyan senatosunda yaşam boyu senatör unvanı almış Rita Levi-Montalcini’yi kaybettik. Benim ilgim kadın olması ve muhteşem bir stili olmasından kaynaklanıyor tabii ama ne bulmuş diye araştırınca kendimi bilimsel terimlerde kaybettim. Önümüzdeki bölümlerde ‘Hafıza’ konusunu işlerseniz kendisine bi tribute yapar mısınız?
Mersi!
http://www.guardian.co.uk/science/2012/dec/30/rita-levi-montalcini
Merhaba, teşekkür ederiz! Kadın bilim insanlarına özel olarak yer vermeyi ben de çok isterim aslında. Hafıza iyi bir konu fikri, bunu muhakkak sıraya koyalım.
Cok tesekkurler, Sezgi! Rita Levi-Montalcini’yi ben de takip ediyordum. Bilimsel basarilarinin yanisira, bilim dunyasinda suregelmis cinsiyet esitsizligine inat kadin/erkek herkes icin inanilmaz bir rol modeli! Onerini kesinlikle degerlendirecegiz.
http://www.acikbilim.com/2013/04/guncel/yatak-odasindan-gecen-bir-nobel-hikayesi.html
Kesinlik kazanmis bir sonraki konu da gelecek program olarak yorum bile olsa eklenebilir mi?
bir de merak ettiklerimizi not dusebilecek oldugumuz bir ziyaretci guncesi olsa?
Merhaba, aslında bir sonraki program 1 buçuk hafta sonra ama buradan gelecek haftaki konuya bir reklam yapalım: uzuv rejenerasyonu (kesilen kol/bacakların yeniden çıkması gibi organ yenilenmeleri). Kertenkelelerde oluyor, insanlarda olacak mı?? ÇOK YAKINDA bilim kazanı’nda!
Ziyaretçilerden merak edilen sorulara cevaplar çok güzel fikir. Websitesine bu tür eklemelere bakacağız, buradan yorum almak çok yardımcı oluyor. Teşekkür ederiz..
Merhaba,
Siteniz için sizi kutlarım. Sizlere ulaşıp, bir kaç konuda iş birliği önerisi getirmek isterim. bana özelden e-mail adreslerinizi verebilirseniz çok sevirim. Başarılar diliyorum.
Yeni dinledim kaydınızı. Harika, çok beğendim. Devamını bekliyorum.
Teşekkür ederiz, bu akşam (Türkiye saati ile gece sularında…) ikinci bölümü yüklüyoruz siteye. İyi dinlemeler!
Zevkle dinledim, ağzınıza sağlık, bundan sonra takipçinizim. Dikkat çekmek istediğim bir nokta var. Sevgili Aysu’nun genel bir topluluk anlamında “bilim insanları”nı kastederken (5:11) “bilim adamları” dediğini farkettim, o konudaki dilimize yerleşmiş ataerkil söylemi kırmaya çalışmak, bilimci ya da bilim insanı tabirlerini kullanmak önemli. Aysu’nun da bu konuda benle hemfikir olduğuna eminim zaten.
Bir de şunu anlamadım. Ödüldeki belirsizlikle motivasyonun artması bana garip geldi. Bu kadar mükemmel bir sistem kendi kendine oluşmuş olabilir mi? Yani ben şöyle bir mantık yürüttüm: Günde *sekiz saat 10 üzerinden 10 verimliliğinde çalışan* bir topluluk düşünelim. Yarısının her ay maaşı yatıyor olsun (A), öbür yarısının patronu şerefizlik, itlik yapıyor olsun, kafasına göre ara sıra yatırsın bekletsin oyalasın git gel yapsın, ona sürprizler hazırlasın (hazırlıyor olsun) (B). İki grubun dopamini ölçülse, B’ninki yüksek çıkıyor. Böyle bişey kurgulamakta haklı mıyım? Yani “insanlar para alıp almayacağını bilmemelerine rağmen, bilenlerle aynı verim ve sürede çalışıyorsa onlardan daha motive olmuş olmaları gerek (must have been)” sonucu mantıklı geliyor. Bu şekilde kurgulayınca da sanki “belirsizlik motivasyonu artırmıyor” da, “daha yüksek motivasyon gerektiriyor,” sonucu çıkıyor gibi. Öbür türlü, “ya geçen gün bilgilendirici ve bi o kadar da eğlenceli bi podcast dinledim, belirsizlik motivasyonu artırıyormuş, bizim işçilerin motivasyonu biraz düştü, artırmak için maaşa biraz belirsizlik katalım” dersek hata yapmış oluruz di mi? Binlerce işçinin kaderi vereceğiniz cevaba bağlı.
Bu açıdan, kumardaki belirsizlik faktörünün motivasyonla ilişkisini kumarbazlığın ya da kumar oynama isteğinin nedenlerinden biri olarak düşünmeyi anlayamadım. Yani belirsizlik faktörü kalksa da adam para kazanacağını yüzde yüz bilse adamın daha çok kumar oynayacağı, kumarbazın bayrak sallayanı olacağı kesin gibi geliyor bana (o zaman oynayacağı şeyin artık kumar sayılamayacağını hesaba katmıyoruz tabi). Ben de olurum valla o zaman, akıl bedava. Ama aynı şekilde, tahminime göre ödülü belli bi oyunu yıllardır oynayan birinin motivasyon seviyesi, ödülü belirsiz bir oyunu yıllardır oynayan birininkinden (ceteris paribus) düşük çıkacaktır. Bu, belirsizliğin ikinci adamın kumar bağımlığını artırdığı sonucunu çıkarır mı? Bence adam basitçe şeytanın kölesi olmuş. Kesin alkol de kullanıyordur.
Belki de dopaminle benim motivasyon dediğim şeyin arasındaki bağ benim bunları yazarken varsaydığımdan farklıdır.
Ya da maymunlar üzerindeki bu deney belki insanlara hiç uymuyordur ya da çok spesifik, çok dar ve şimdi kafamda canlandıramadığım bağlamlarda uyuyordur ve maymunlar baya tuhaf yaratıklardır.
Tabi en büyük ihtimal benim dinlediklerimi tam anlamamam 🙂
Bir de, her podcastin sonuna bir sonraki podcastin konusunu açıklasanız bence güzel olur.
Bir de itunes hesabı gerektirmeyen şöyle kolayından bi “mp3 indir” bağlantısı koysanız biz de başka indirme yöntemleriyle uğraşmasak süper olur. Podcast dinlediğin yemek pişirirken, yürüyüş yaparken dinlenmez mi?
Sevgiler, saygılar
Merhaba Onur! Teşekkür ederiz öncelikle. Bilim adamları-bilim insanları ayırımında çok haklısın. Bir bilim insanı, daha doğrusu bu erkek egemen sahada bir bilim kadını olarak bu hataya benim düşmem ayıp olmuş. Marie Curie gelse, beni radyum ve polonyum kazanında dövse yeridir.
Motivasyon ve belirsizlik konusundaki kafa karışıklığına gelince.. Bu kısımlarda deneyleri referans göstererek değil, konuyla ilgili bildiklerimden spekülasyon yaparak devam edeceğim o yüzden öncelikle uyarayım 🙂 Güzel bir noktaya değinmişsin hakikaten. Ama bir iş yerinde maaşını alamamak, bence tam olarak ‘risk’ kategorisine girmiyor. Orada devreye giren ‘ben haksızlığa uğradım!’ (yani adaletsizlik), ‘ben bu adama bir daha neden güveneyim’ (yani güvensizlik) gibi, ödül beklentinde ‘garanti’ gördüğün alt limiti alamamak gibi bir durum var. Şu kısmı deneylerden biliyoruz: ödül olarak beklediğin, garanti altına aldığın bir miktar varsa (maaş gibi), o ödül beklediğinden az geldiğinde dopamin seviyen, dolayısıyla motivasyonun bir sonraki seferde düşüyor. Buna ‘ödül beklentisi hatası’ deniyor. Tam tersine, eğer ödülün beklediğinin üzerindeyse, motivasyonun artıyor. O yüzden mayışların yatmaması, motivasyonu düşürür. Fakat daha önce beklenti seviyesi yüklemediğin, fakat bazen alıp bazen almadığın bir şey olursa (mesela, bonus veya ikramiye) o zaman onu elde edebilme ihtimali motivasyonunu artırır. Çünkü başından ona yüklediğin bir beklenti yoktu, o belki gelecek belki gelmeyecek! Risk budur. Şirketlerin sinsiliği de budur.
Kumarda, şu tuşu çevir, sana birsürü para gelsin garanti, denildiği zaman, tabii ki birsürü insan gider kumar oynar, kesin kazanacağını bildiği için. Ama aynı coşku ve heyecanla gider mi? Bence hayır 🙂 Kumarı bağımlı yapan şey, o motivasyon ve coşkuyu bedende hissettiren şey, riskli olması. Yoksa insan rahata alışıyor. Bir insan piyangoyu ilk kazandığı sefer sevinir, fakat her gün kazanıyorsa artık bir coşku hissetmez. Ama yıllarca kumar bağımlısı olarak kalınabiliyor.
Umarım cevaplar tatmin edici olmuştur. mp3’ü indirme olayına da bir bakalım. Ama siteden dinlenebiliyor normalde.
not: bir sonraki bölüm: OBEZİTE! Aysu ve İlker’in bikinili resimleri için tıklayın.
Keyifle dinledim ve de çok faydalı bir pod cast olduğunu düşünüyorum . Emeğinize sağlık.. 🙂
Cok tesekkurler, Hilal! Olumlu yorumlar geldikce biz de iyice hevesleniyoruz. Umariz gittikce daha da keyifli ve faydali oluruz. Dorduncu konu “insan neden insan”i bu hafta kaynatiyoruz!
Geri bildirim: Enerji İçecekleri – 1: Kahvenizin Şekeri Nasıl Olsun? | Yalansavar
Çok beğendim, benzer çalışmalarınızın devam etmesini diliyorum. Böyle güzel şeylerin yapıldığını bilmek insanı mutlu ediyor.
teşekkür ederiz, dinlendiğimizi bilmek de bizi mutlu ediyor!
Elinize, dilinize saglik. Cok ilgi cekici ve surukleyici olmus. Bir solukta dinledim. Yalniz bir sorum olacak; Anladigim kadariyla dopamin “transient” bir motivasyon sagliyor. Odulun daha uzak veya belirsiz oldugu durumlarda, mesela bilimsel arastirmalarda motivasyon dopamin tarafindan mi kontrol ediliyor? Yaptigimiz isin asil itici faktoru olan merak durtusu de yine dopamin ile baglantili midir? Burada sozunu ettigim merak acaba bu sandigin icinde ne var merakindan cok daha uzun vadeli bir merak. Belki bu sorularin evet ya da hayir diye bir cevabi yoktur, fakat yine de buraya yazmak istedim.
güzel bir soru! Okuduğum kadarıyla uzun vadeli motivasyon da dopamin mekanizmasıyla işliyor –tabii her an bir fikire kafayı bozmuş gibi değil de, o yönde atmanız gereken adımları atmak için gerekli dopamini salgılamak diyelim. Yine de ortada yeterince belirli bir ‘ödül’ olması lazım. Mesela, ‘makale basmak’, mesela ‘terfi etmek’ ve hatta, Stanford Üniversitesi’nden Dr. Sapolsky’nin bir konuşmasında bahsettiği, dünyada iyi işler yapmak için sunulan bir ödül olarak ‘ahiret’ bile, bu mekanizma dahilinde. Bir şekilde insanlar dopamini çok uzun vadeli hedefler için kullanabiliyorlar.
Geri bildirim: KEREM KAYNAR NEDEN YEMEK YAZILARI YAZIYOR? | Açık Bilim - Aylık Çevrimiçi Bilim Dergisi
sevdim burayı
bize baba de
kesin bilimsel bi cevaptır bu dediğin ha ne dersin
is baska, dostluk baska !
sizi seviyoruz genel olarak, Allah varsa sizden razı olsun, yoksa koy g.ten rahvan gitsin
Merhaba,
Sitenizi yeni keşfettim. Türkçe böyle yayınların azlığı sitenizi daha da değerli kılıyor. İlk yayınınızdan başladım. Güzel bir konu seçmişsiniz, bu aralar benimde üstünde bir şeyler okuduğum bir konuydu. İlk yayından son yayına geldiğimde Bilim Kazanı’nın evrimine tanık olacağım sanırım.
Tekrardan böyle bir emek için çok teşekkürler, başarılar.
Geri bildirim: Neden motivasyon? | icmotivasyon
Çok teşekkur ederim 🙂 Bilimi takip ediyorum, çok güzel podcastler yapıyorsunuz. Yalnız bazı bahsettiğiniz tıbbi terimlerin açıklamasını yaparsanız daha iyi olur önerim bu. Herkes tıp okumuyor 🙂
dikkat ediyoruz saniyorduk
bundan sonar daha cok dikkat eecegiz o zaman! cok sagol yorum icin!
Yeni keşfettim sizi.Oldukça bilgili ve donanımlı olduğunuz verdiğiniz kaynaklardan belli : Konuları aktarma şekliniz ve muhabbetiniz de çok sıcak geldi.Kullanılan dil de oldukça temiz, terimleri anlamada problem yaşamadım.Diğer kayıtları da dinlemek için sabırsızlanıyorum 🙂
Hedeflediğimiz aynen buydu, temiz, terim kullanımını minimumda tutarak bilimsel konuları doğru aktarmak. Resmen hedef kitlemiz vücuda gelmiş konuşuyor gibi hissettim bu yorumunuzdan sonra. Asıl biz teşekkür ederiz!
Sizi yeni buldum amma siteniz çok güzel.
birde bu konuşmalarınızı yazarsanız özet veyahut aynısını cok seviiniriz 🙂 agzınıza saglık
harika olmuş fakat konuşmalarınızı yada özetinizi de alt kısma yazılı olarak gecirirseniz daha iyi olur bence :))
Sagol Tolga! Cepyayinlarimizi gecen sene kitaplastirdik! Sayfanin sag ustundeki linkten bulabilirsin.
çok güzel, çok keyifliydi, emeklerinize sağlık.
teşekkürler 🙂